Καπετάν-Θεοχάρης Τσουκαλάς
ο θρυλικός καπετάνιος
από την Κάλυμνο
«πώς η ανάγκη γίνεται ιστορία,
πώς η ιστορία γίνεται σιωπή»
«Όταν αγαπάς αυτό που κάνεις,
βρίσκεις τρόπο και το κάνεις»
«Η φύση του ναυτικού είναι να ταξιδεύει»
Την Κυριακή 18 Μαρτίου 2012 βρεθήκαμε στο «Μυτιλήνη» της Ναυτιλιακής Εταιρείας Λέσβου προκειμένου να συναντηθούμε με έναν από τους μεγαλύτερους σύγχρονους θρύλους της ελληνικής ακτοπλοΐας, τον καπετάν-Θεοχάρη Τσουκαλά από την Κάλυμνο, ή όπως τον φωνάζουν οι περισσότεροι, τον καπετάν-Χάρη τον Τσουκαλά. Ένας άξιος Δωδεκανήσιος που εδώ και χρόνια μεγαλουργεί με τα πλοία της ΝΕΛ. Ένας άνθρωπος με μεγάλη αγάπη για την ιστορία και τη λογοτεχνία. Ένας ξεχωριστός και ιδιαίτερα ταλαντούχος καπετάνιος.
Αυτή τη στιγμή είναι, ίσως, ο γηραιότερος πλοίαρχος της ελληνικής ακτοπλοΐας. Σε καμία περίπτωση, όμως, δεν φαίνονται τα χρόνια του, καθώς ο χρόνος τα έχει καλά μαζί, όπως μας δήλωσε ο ίδιος.
Ο καπετάν-Χάρης Τσουκαλάς με διηγήθηκε σχεδόν ολόκληρη τη ζωή του. Όμως, μια ολόκληρη ζωή είναι πολύ δύσκολο να χωρέσει μέσα σε δυο μόνο ώρες, ειδικά αν έχεις κάνει όλα όσα έχει κάνει ο καπετάν-Χάρης. Εμείς, όμως, θα προσπαθήσουμε να σας μεταφέρουμε τα σημαντικότερα από όσα μοιράστηκε μαζί μας.
Πάντως, σε πολλά σημεία νιώσαμε την αγωνία και το παράπονο ενός ανθρώπου που άφησε έντονο το αποτύπωμά του στο διάβα της ζωής του, που έζησε από πολύ κοντά σημαντικές ιστορικές στιγμές αυτού του τόπου και γεύτηκε από πρώτο χέρι την αδικία που συχνά επιφυλάσσει η Ελλάδα στα παιδιά της. «Ελλάς, το μεγαλείο σου». Ένας άνθρωπος που έχει βιώσει από πρώτο χέρι ότι η ιστορία διδάσκει και τα λάθη του παρελθόντος πρέπει να γίνονται μαθήματα για να μην επαναλαμβάνονται στο μέλλον. Δυστυχώς, οι περισσότεροι σήμερα στην Ελλάδα αγνοούν την ιστορία.
Γεννήθηκε το 1949 στην Κάλυμνο από οικογένεια σφουγγαράδων, λίγο μετά την ενσωμάτωση των Δωδεκανήσων στην Ελλάδα. Τα αδέλφια της μητέρας του ήταν σφουγγαράδες και ιδιοκτήτες αλιευτικών σκαφών που έκαναν δικά τους «ξεκινήματα». Από όλη την οικογένεια μόνον αυτός ξέφυγε και δεν έγινε σφουγγαράς. Ο αδελφός του ήταν αυτός που τον παρακίνησε να μπαρκάρει και γίνει καπετάνιος, καθώς και ο ίδιος είχε μπαρκάρει το 1964.
Το πρώτο του πλοίο, ως μούτσος (ναυτόπαις), ήταν το Πάρος της Orion, ένα πλοίο 22000 τόνων. Πρωτομπάρκαρε στις 16 Αυγούστου 1968. Ήταν ένα πλοίο που πραγματικά το έβαλε για πάντα μέσα στην καρδιά του και ακόμα και σήμερα θυμάται όλα τα ονόματα των μελών του πληρώματος. Ένα πλοίο-σχολείο με 13 άτομα στην κουβέρτα, από τα οποία τα 8 ήταν προαγωγικοί (προορίζονταν για πλοίαρχοι). Κάποια άτομα στο πλοίο αυτό σημάδεψαν για πάντα την επαγγελματική του ζωή και στάθηκαν δίπλα του σαν προστάτες και σαν δάσκαλοι. Στο πλοίο αυτό έμεινε συνολικά 22 μήνες.
Στο πλοίο αυτό θα βιώσει ένα τραγικό περιστατικό στο σπίτι, καθώς στο διάστημα αυτό πέθανε ο πατέρας του, δίχως να το γνωρίζει. Όταν έφτασε στη Δουνκέρκη της Γαλλίας για να ξεμπαρκάρει από το Orion πήρε ένα γράμμα από τον πατέρα του που είχε πάει μετανάστης στην Αυστραλία. Το γράμμα είχε σταλεί στις 18 Ιουνίου 1970. Ο ίδιος είχε να τον δει από το 1967. Μετά την αποστολή του γράμματος, ο πατέρας του πέθανε, δίχως να το μάθει ο καπετάν-Χάρης. Το έμαθε μόλις επέστρεψε πίσω στην Κάλυμνο. Για μια ακόμα φορά βίωσε πώς «ο ναυτικός και στις χαρές και τις λύπες απουσιάζει».
Εκείνα τα χρόνια τα μπάρκα ήταν μεγάλα και κανείς δεν ξεμπαρκάριζε εύκολα. Ο λοστρόμος του πλοίου ήταν 6 χρόνια μέσα στο πλοίο. Το επόμενο πλοίο ήταν το «Ηρα», ένα παλιό καναδέζικο Liberty με ατμομηχανές στο οποίο έμεινε για 7 μήνες. Και το επόμενο ήταν το «Ευτυχία» του Φραγκίστα, στο οποίο κάθησε συνολικά 22 μήνες. Στη συνέχεια ξαμπάρκαρε, έδωσε εξετάσεις και πήρε το δίπλωμα του ανθυποπλοιάρχου το 1973.
Ακολούθως, σειρά είχε η στρατιωτική του θητεία, όπου υπηρέτησε ως έφεδρος σημαιοφόρος στο Πολεμικό Ναυτικό. Παρουσιάστηκε στις 2 Οκτωβρίου του 1973, έμεινε 42 ημέρες στου Παλάσκα και ορκίστηκε τη νύχτα του Πολυτεχνείου. Μετά την ορκωμοσία, πήρε άδεια και επέστρεψε πίσω στο στρατόπεδο τη μέρα του πραξικοπήματος του Ιωαννίδη. Κατά τη διάρκεια της θητείας του είχε συμμετοχή στην αποστολή του αρματαγωγού «Λέσβος» (Λ172) στην Κύπρο. Έλαβε μέρος στην απόβαση της 2ης ΕΛΔΥΚ και επιστρέφοντας στην Ελλάδα, στις 20 Ιουλίου 1974, έριξε βολές στην Πάφο (ως σημαιοφόρος πυροβολικού), συμβάλλοντας και αυτός ώστε να μην καταληφθεί ο θύλακας της Πάφου. Όμως, δεν πήρε εντολή για να ρίξει τις βολές και γι αυτό ήταν υποψήφιος για Ναυτοδικείο όταν θα επέστρεφε στην Ελλάδα. Ευτυχώς, έξω από τις Φλέβες, έμαθαν τότε ότι είχε πέσει το καθεστώς της 21ης Απριλίου και θα ερχόταν ο Καραμανλής. Το Ναυτοδικείο το γλύτωσε, αλλά ένα μεγάλο μέρος της Κύπρου καταχτήθηκε από τους Τούρκους. Εθνική Προδοσία, «Ελλάς, το Μεγαλείο σου». Και ένας φάκελος της Κύπρου που ποτέ δεν ανοίχθηκε. Η λήθη δεν ταιριάζει σε λαούς με τέτοια ιστορία.
«Η ιστορία διδάσκει. Τα λάθη του παρελθόντος σου γίνονται μαθήματα για να μην ξαναγίνουν στο μέλλον».
Από το Πολεμικό Ναυτικό απολύθηκε το 1976, έπειτα από 32 μήνες θητεία. Σε 8 ημέρες θα μπαρκάρει στο πλοίο «Ακτίς» του Αλεξάκου. Το 1978 πήρε το δίπλωμα του Υποπλοιάρχου και το 1984 πήρε το δίπλωμα του Πλοιάρχου. Πρώτη φορά πλοίαρχος έπιασε το 1987.
Ο καπετάν-Χάρης παντρεύτηκε το 1977 και απέκτησε τρία παιδιά, δύο αγόρια και ένα κορίτσι. Η γυναίκα του στάθηκε πραγματικός βράχος στο νησί και μεγάλωσε τα παιδιά με τρόπο εξαιρετικό.
Η ακτοπλοΐα προέκυψε εντελώς συμπωματικά. «Τον Οκτώβρη του 1986 είχα ξεμπαρκάρει και ήμουν στην Κάλυμνο. Ένα απόγευμα έκανα βόλτα στην παραλία με το παιδί μου που ήταν τότε 2 ετών και συνάντησα στο λιμάνι ένα γνωστό μου που είχε ένα εκδρομικό πλοίο, το «Κωστάκης». Με παρακάλεσε τότε να πιάσω για μια εβδομάδα πλοίαρχος, μιας και είχε κάποιο πρόβλημα με τον καπετάνιό του». Ο καπετάν-Χάρης δέχτηκε να το αναλάβει, αλλά στην πορεία του άρεσε η επαφή με τον κόσμο και έτσι έμεινε στο πλοίο, αυτό 13 μήνες. Την επόμενη χρόνια έπιασε πλοίαρχος στο «Νήσος Κάλυμνος», το πλοίο που είχε ναυπηγήσει ο Δήμος Καλυμνίων. Και έπιασε χειριστήρια μεγάλου πλοίου χωρίς προηγούμενη εμπειρία.
Στο «Νήσος Κάλυμνος» θα μείνει 4,5 χρόνια. Τα δρομολόγια ήταν πολύ πιεστικά και δεν έπαιρναν ανάσα. Ένα ενδεικτικό δρομολόγιο μιας μέρας ήταν για από Κάλυμνο για Κω, στη συνέχεια επιστροφή στην Κάλυμνο και μετά αναχώρηση για Λέρο-Λειψούς-Πάτμο-Αρκιούς-Αγαθονήσι-Πυθαγόρειο-Φούρνους-Ικαρία και επιστροφή στην Κάλυμνο, στη συνέχεια αναχCώρηση για Κω και τελική επιστροφή στην Κάλυμνο στις 5 το πρωΐ. Και στις 6 το πρωΐ ξεκινούσε το επόμενο δρομολόγιο. ’λλα δρομολόγια που έκαναν ήταν για Αστυπαλιά, για Κω-Νίσυρο-Τήλο-Ρόδο-Καστελόριζο και αρκετά ακόμα.
Μετά το «Νήσος Κάλυμνος» μπήκε στην Ilio Lines του κυρίου Ηλιόπουλου και ταξίδεψε για επτά σαιζόν. Αρχικά, σε δρομολόγια με έδρα την Κάλυμνο και μετά σε δρομολόγια στις Κυκλάδες.
Στη συνέχεια, σειρά είχε το άτυχο «Λέρος» της ΔΑΝΕ. Το «Λέρος» ήταν το πρώτο του μεγάλο πλοίο και ο ίδιος ο καπετάν-Χάρης Τσουκαλάς ήταν ο τελευταίος του καπετάνιος του «Λέρος». Στο «Λέρος» έμεινε συνολικά ενάμισι μήνα μέχρι που το πλοίο έδεσε. Στη συνέχεια, ο καπετάν-Χάρης Τσουκαλάς θα αναλάβει για λίγο τα χειριστήρια του «Ιαλυσσός», καθώς ο πλοίαρχος του ο καπετάν-Μαθιός Πνευματικάκης έπρεπε να παραβρεθεί στο δικαστήριο για τη γνωστή υπόθεση του «Κωστάκος».
Έτσι ο καπετάν-Χάρης, θα βρεθεί στο «Ιαλυσσός». Και στις 5 Δεκεμβρίου 1998 το «Ιαλυσσός» είναι δεμένο με απαγορευτικό στην Αγία Μαρίνα της Λέρου. Εκεί το Λιμεναρχείο τον ενημερώνει ότι υπάρχει μια ετοιμόγεννη γυναίκα στην Πάτμο που έχει αιμορραγία και κινδυνεύει η ζωή της αν δεν μεταφερθεί άμεσα στο νοσοκομείο. Μέσα στο πλοίο υπήρχαν 273 επιβάτες, 70 άτομα το πλήρωμα και πολλά φορτηγά, τα περισσότερα από τα οποία ήταν ασυνόδευτα. Ο καιρός ήταν 10άρι νοτιάς και «η Πάτμος με το νοτιά δεν είναι να της λες ούτε καλημέρα». Το Λιμεναρχείο του συνέστησε να αποβιβάσει τους επιβάτες και να ξεφορτώσει το πλοίο πριν να ξεκινήσει για την Πάτμο, αν τελικά το αποφάσιζε. Ο καπετάνιος έκανε την ανακοίνωση για τους επιβάτες, αλλά κανείς δεν κουνήθηκε και μείνανε όλοι μέσα.
Ο ίδιος ήταν ιδιαίτερα φορτισμένος συναισθηματικά, καθώς ήταν το τρίτο παιδί της γυναίκας αυτής από την Πάτμο και κατά σύμπτωση και η γυναίκα του καπετάν-Χάρη κινδύνεψε σοβαρά στο τρίτο της παιδί. Τότε στη γυναίκα του στην Κάλυμνο είχαν βάλει 18 φιάλες αίμα που το έφεραν από την Κω με το λιμενικό, ή δόθηκαν από Καλύμνιους. Ευτυχώς, στην Πάτμο, το πλοίο κατάφερε να πιάσει με την πρώτη προσπάθεια και πήραν τη γυναίκα και την έφεραν πίσω στη Λέρο. Η γυναίκα σώθηκε και κατάφερε να γεννήσει το κοριτσάκι της, στο οποίο δόθηκε το όνομα Ειρήνη και βαφτίστηκε από τον καπετάν-Χάρη.
nelnel
Μετά από λίγο ο καιρός έσπασε, το απαγορευτικό λύθηκε και το «Ιαλυσσός» ξεκίνησε για να έρθει στον Πειραιά και η θάλασσα ήταν απίστευτα γαλήνια. Στον Πειραιά έφθασαν στις 6 του Δεκεμβρίου. Όλη τη μέρα του έδιναν συγχαρητήρια και τα κανάλια έδιναν ιδιαίτερη δημοσιότητα στο γεγονός. Τελικά, στις 8 παρά πέντε του ανακοίνωσαν ότι θα βγει από το πλοίο, καθώς επέστρεφε ο παλιός καπετάνιος. Αυτό, βέβαια, το περίμενε να συμβεί και ο ίδιος πίστευε ότι θα έπρεπε να πάει πίσω στο «Λέρος».
Όμως, η ΔΑΝΕ δεν τον ναυτολόγησε τελικά στο πλοίο και τον άφησαν εντελώς απέξω. Στις 14 Δεκεμβρίου 1998, στις 8 παρά πέντε και λίγο πριν το δελτίο ειδήσεων, τον πήρε τηλέφωνο ο Σάββας Παπάζογλου, ο παλιός ποδοσφαιριστής του Ολυμπιακού, για να του προτείνει να τον βραβεύσουν δημόσια στο ξενοδοχείο CARAVEL (στις 25 Ιανουαρίου 1999). Εν τω μεταξύ και τη διάρκεια της τηλεφωνικής συνομιλίας με τον Σάββα Παπάζογλου, ξεκίνησε το Δελτίο Ειδήσεων και πρώτη είδηση ήταν ότι καιγόταν το επιβατηγό πλοίο «Λέρος» της ΔΑΝΕ. Και έτσι, καθώς δεν είχε ναυτολογηθεί στο «Λέρος» γλύτωσε τα πειθαρχικά που υπέστη ο καπετάνιος που είχε ναυτολογηθεί, αντί για αυτόν.
Στη συνέχεια θα μείνει εκτός της ΔΑΝΕ περιμένοντας μάταια να ναυτολογηθεί σε κάποιο πλοίο, παρά τις υποσχέσεις των ανθρώπων της εταιρείας. Επόμενος σταθμός στην καριέρα του θα είναι τα ιπτάμενα της Σαντορίνης του Νομικού. Τον χειμώνα τα ιπτάμενα δένουν και τότε θα πάει για δύο μήνες στο ιστορικό ro-ro «’γιος Διονύσιος» της ΑΝΜΕΖ.
Και ξαφνικά, έρχεται μια αναπάντεχη πρόταση. Από τη ΝΕΛ του πρότειναν να πάει στο «Αίολος Εξπρές». Ο ίδιος δεν κρύβει ότι η μεγάλη του αγάπη είναι τα ταχύπλοα. «Στα περισσότερα από τα πλοία αυτά αναλάμβανα για πρώτη φορά εγώ και σπάνια παραλάμβανα από άλλο πλοίαρχο. Στις 12 Μαΐου 2000 ξεκίνησα με το «Αίολος Εξπρές». Και από τότε ξεκίνησα να βγάζω καπετάνιους στα ταχύπλοα. Και έπειτα από 13 μήνες, η ΝΕΛ με έστειλε στο Saint Malo στη Γαλλία για να παραλάβω το «Αίολος Εξπρές ΙΙ» (το πιο μικρό από όλα). Εκεί ταξίδεψα με τον καπετάν-Διαμαντή Παπαγεωργίου για να το φέρουμε στην Ελλάδα. Στη χώρα μας φτάσαμε στις 23 Ιουλίου 2001 και ακολούθως, την πλοιαρχία την ανέλαβε ο καπετάν-Διαμαντής και εγώ έφυγα ξανά για να παραλάβω τον μεγάλο «Αίολο Κεντέρη».
Ο καπετάν-Χάρης Τσουκαλάς είναι ο μοναδικός, έως τώρα, πλοίαρχος του μεγάλου «Αίολος Κεντέρης». «Στα δρομολόγια, βέβαια, που απαιτούνταν δύο πλοίαρχοι, το ταξιδεύαμε με κάποιον άλλο πλοίαρχο, όπως ο καπετάν-Νίκος Σαμιώτης και ο καπετάν-Διαμαντής Παπαγεωργίου».
Μέχρι το 2005 θα παραμείνει συνεχώς στον μεγάλο «Κεντέρη». Το 2005 θα μετατεθεί στο «Μυτιλήνη» και από τότε, συνήθως, το χειμώνα είναι στο «Μυτιλήνη» και το καλοκαίρι στα ταχύπλοα (σχεδόν σε όλα εκτός από το «Παναγία Θαλασσινή»). Ακόμα έχει πλοιαρχήσει και το «Θεόφιλος» σε αντικατάσταση του πλοιάρχου του που είχε αρρωστήσει από πνευμονία.
Ο καπετάν-Χάρης Τσουκαλάς θέλει να συνεχίσει να ταξιδεύει, καθώς πάντα πιστεύει ότι «η φύση του ναυτικού είναι να ταξιδεύει».
Σε όλη του τη ζωή κινήθηκε και συνεχίζει να κινείται με πυξίδα μια χαρακτηριστική φράση
«Όταν αγαπάς αυτό που κάνεις,
βρίσκεις τρόπο και το κάνεις»
Και εμείς, που είχαμε τη χαρά να ακούσουμε όλα αυτά από τον καπετάν-Χάρη Τσουκαλά, νιώσαμε πόσο πολύ του ταιριάζουν οι στίχοι από το γνωστό αγαπημένο τραγούδι του Μάριου Τόκα:
«πώς η ανάγκη γίνεται ιστορία,
πώς η ιστορία γίνεται σιωπή»
Καπετάν-Χάρη, σε ευχαριστούμε πάρα πολύ.
Για το Arxipelagos
- Φώτης Καρλής
- Αντώνης Λαζαρής
- Κώστας Παπαδόπουλος
ΔΕΙΤΕ ΤΗΝ ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ
